Solar Energy Blog
0
Bezpieczeństwo pożarowe Projektowanie

Uzgadnianie projektów instalacji PV z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych

Uzgadnianie projektów instalacji PV z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych - Forum Instalatorów Falowników Fronius

Ostatnia aktualizacja: 10.09.2020

W świetle ostatnich zmian w przepisach prawa budowlanego nakazujących do urządzeń fotowoltaicznych o mocy zainstalowanej elektrycznej większej niż 6,5 kW wprowadzających obowiązek uzgodnienia z rzeczoznawcą do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych projektu tych urządzeń oraz zawiadomienia organów Państwowej Straży Pożarnej, wśród inwestorów i instalatorów pojawiło się sporo wątpliwości i pytań. Dlatego zapraszamy do lektury niniejszego artykułu, który odpowiada na większość z nich.

Zapraszamy do obejrzenia webinarium pt. “Bezpieczeństwo instalacji PV“.


Instalacje fotowoltaiczne są bezpieczne!

Najważniejszym wnioskiem różnych badań prowadzonych w Europie jest to, że przy prawidłowej instalacji systemy PV są super bezpieczne. Dlatego tak ważne jest stosowanie norm, standardów i przepisów, które zawierają wytyczne dotyczące poprawnego projektu i instalacji W tym artykule podsumowujemy najważniejsze zasady i kryteria wyboru elementów systemu oraz zalecenia dotyczące instalacji w kontekście uzgadniania projektów instalacji PV z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych. Zwracamy również uwagę, że projekt systemu, w którym występuje jak najmniejsza liczba (profesjonalnie zainstalowanych, kompatybilnych) połączeń wtykowych prądu stałego oraz wysokiej jakości falownik ze zintegrowanymi zabezpieczeniami sprawia, że bezpieczna technologia fotowoltaiczna jest jeszcze bezpieczniejsza.

Przez kilka dziesięcioleci fotowoltaika sprawdziła się jako zrównoważona, elastyczna i skuteczna technologia wytwarzania energii. Zgodnie z danymi opublikowanymi przez BRE National Solar Centre, niezależny instytut badawczy z Wielkiej Brytanii w publikacji  „Fire and Solar PV Systems – Investigations and Evidence in July 2017” –  prawidłowo zaprojektowana oraz eksploatowana instalacja nie stwarza zwiększonego ryzyka powstania pożaru w budynku. Badanie BRE wykryło mniej niż 60 incydentów pożarowych na rynku około 1 miliona systemów zainstalowanych w ciągu ostatnich siedmiu lat – z czego 42 stwierdzono jako spowodowane przez system fotowoltaiczny, a tylko 17 z nich oznaczono jako „poważne pożary”, które rozprzestrzeniły się poza źródło. Podobne wnioski płyną również z innych raportów opublikowanych m.in. przez TÜV Rheinland we współpracy z Instytutem Systemów Energetyki Słonecznej im. Fraunhofera gdzie wskazuje się, że pożary wywołane przez system PV stanową zaledwie 0,016% w odniesieniu do wszystkich instalacji fotowoltaicznych powstałych w Niemczech.

Zmiany w ustawie prawo budowlane

Zgodnie z Ustawą z dnia 13 lutego 2020 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2020 poz. 471) od 19.09.2020 nowe brzmienie otrzymuje Art. 29 prawa budowlanego, a wraz z nim:

„4. Nie wymaga decyzji o pozwoleniu na budowę oraz zgłoszenia […] wykonywanie robót budowlanych polegających na:

3) instalowaniu:

c) pomp ciepła, wolno stojących kolektorów słonecznych, urządzeń fotowoltaicznych o mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 50 kW z zastrzeżeniem, że do urządzeń fotowoltaicznych o mocy zainstalowanej elektrycznej większej niż 6,5 kW[1] stosuje się obowiązek uzgodnienia z rzeczoznawcą do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych pod względem zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej, zwany dalej „uzgodnieniem pod względem ochrony przeciwpożarowej”, projektu tych urządzeń oraz zawiadomienia organów Państwowej Straży Pożarnej, o którym mowa w art. 56 ust. 1a”

A zatem po 19.09.2020 konieczne będzie potwierdzenie przez rzeczoznawcę w formie uzgodnienia, że spełnione są wymagania ochrony przeciwpożarowej nowoprojektowanej instalacji fotowoltaicznej, gdy łączna moc modułów będzie większa niż 6,5kWp. Innymi słowy, projekt techniczny takiej instalacji będzie wymagał obowiązkowego uzgodnienia pod względem zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej z uwagi na Art. 29 ust. 4 pkt. 3 lit. c. (Dz. U. 2020 poz. 1333).

Na chwilę obecną przepisy nie wskazują jakie wymagania należy spełnić w kontekście projektowanej instalacji fotowoltaicznej. Należy zatem przyjąć, że zakres opracowania powinien obejmować istotne elementy wskazane w § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 2 grudnia 2015r. w sprawie uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej  (Dz. U. z 2015r., poz. 2117). Zakres ten będzie oczywiście zależny m.in. od kategorii zagrożenia ludzi przedmiotowego budynku.

Budynki oraz części budynków z uwagi na przeznaczenie i sposób użytkowania, dzieli się na:

  • mieszkalne, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej charakteryzowane kategorią zagrożenia ludzi, określane dalej jako ZL I, ZL II, ZL III, ZL IV, ZL V;
  • produkcyjne i magazynowe, określane dalej jako PM;
  • inwentarskie (służące do hodowli inwentarza), określane dalej jako IN.

[1] Moc zainstalowana instalacji fotowoltaicznej interpretowana jest jako moc pola modułów, dlatego należy to rozumieć jako „6,5kWp”.

Uzgadnianie projektów instalacji PV z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych - Forum Instalatorów Falowników Fronius

Budynki mieszkalne jednorodzinne

Budynki na dachach których najczęściej projektowana jest instalacja fotowoltaiczna, to budynki mieszkalne jednorodzinne. Budynki takie klasyfikuje się jako ZL IV, jednak z punktu widzenia projektowego są specyficzną grupą obiektów, które przy projektowaniu najczęściej nie wymagają uzgodnienia z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych [2]. Mają też znacznie mniejsze wymagania w zakresie ochrony przeciwpożarowej np. dla budynków niskich (N) nie określa się chociażby klasy odporności pożarowej oraz innych istotnych parametrów jak odporność ogniowa ścian wewnętrznych, konstrukcji dachu czy przekrycia dachu. Pozornie mogłoby się wydawać, że zaprojektowanie w takim obiekcie instalacji fotowoltaicznej nie będzie ograniczone żadnymi dodatkowymi wymaganiami, ale nie do końca jest to prawda. W Polsce nie występują przepisy szczegółowe dotyczące projektowania instalacji PV z uwagi na przepisy przeciwpożarowe. Nie mniej jednak Prawo Budowlane w art. 5 nakazuje projektowania obiektu budowlanego oraz urządzeń z nim związanych w taki sposób, żeby zapewnić odpowiednie bezpieczeństwo pożarowe. Bezsprzecznie instalacja PV jest takim urządzeniem i nie może być ignorowana w procesie projektowym. Ten sam artykuł tj. Art. 5 ust. 1 określa, że instalacja (urządzenia) może być projektowana na zasadach wiedzy technicznej. Wiedzą techniczną są normy i publikacje, ale także wykorzystanie polskich przepisów, które nie są przeznaczone bezpośrednio dla instalacji PV. Dotyczy to chociażby rozporządzenia MSWiA ws. uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej. Rozporządzenie to określa wytyczne dla projektów budowlanych, nie projektów technicznych (o których mowa w przypadku instalacji ≤ 50kWp), jednak zapisy te mogą być wykorzystane – poprzez pewne analogie – w projektach budowlanych instalacji fotowoltaicznych.

W zakresie opracowania to projektant powinien określić, czy projektowana przez niego instalacja ma wpływ na następujące parametry:

  • przewidywaną gęstość obciążenia ogniowego,
  • ocenę zagrożenia wybuchem pomieszczeń oraz przestrzeni zewnętrznych,
  • informację o stopniu rozprzestrzeniania ognia elementów budowlanych,
  • podział obiektu na strefy pożarowe
  • informacje o usytuowaniu z uwagi na bezpieczeństwo pożarowe, w tym o odległości od obiektów sąsiadujących,
  • informacje o warunkach i strategii ewakuacji ludzi lub ich ratowania w inny sposób.

oraz dodatkowo informacje o sposobie zabezpieczenia przeciwpożarowego instalacji PV, a także rozwiązania zmniejszające ryzyko powstania pożaru. Aby spełnić te wymogi należy skorzystać z następujących zasad wiedzy technicznej:

  • połączenia DC zaprojektować za pomocą szybkozłączek (np. złączy MC4) wyłącznie tego samego typu i producenta,
  • zminimalizować w instalacji ilość połączeń DC,
  • trasy przewodów DC prowadzić w metalowych kanałach kablowych (eliminując wszelkie ostre krawędzie), a tam gdzie to konieczne w obudowie zapewniającej EI 30, EI 60 lub EI 120,
  • trasy przewodów odpowiednio oznakować: „Niebezpieczeństwo – wysokie napięcie DC w ciągu dnia obecne po wyłączeniu instalacji”,
  • przepusty instalacyjne przez ściany oddzielenia przeciwpożarowego należy zabezpieczyć w tej samej klasie odporności ogniowej co przegroda,
  • zapewnić ochronę odgromową urządzeń fotowoltaicznych (jeżeli na budynku istnieje instalacja odgromowa).

Wyposażenie w gaśnice

Najszybciej do akcji gaśniczej mogą przystąpić mieszkańcy danego budynku. Dlatego – choć nie ma tu wymogów formalno-prawnych – należy zapewnić wyposażenie instalacji PV w gaśnicę proszkową 4 kg ABC (GP-4x) zlokalizowaną w pobliżu falownika PV, zwłaszcza, że koszt takiej gaśnicy jest niewielki. Grupa gaśnic, którymi wolno gasić urządzenia pod napięciem posiada napis na polu etykiety informujący „Do gaszenia urządzeń pod napięciem elektrycznym do 1000V” i są to wszystkie gaśnice proszkowe i śniegowe, przy czym wymagane jest zachowanie minimalnej odległości 1m od gaszonego urządzenia). Od niedawna można również zastosować gaśnice mgłowe GWM-3x lub GWM-6x – bezpieczne przy gaszeniu urządzeń elektronicznych pod napięciem i bardzo skuteczne. Nie uszkadzają przy tym układów elektronicznych – nie należy mylić z uszkodzeniem spowodowanym temperaturą od ognia – niemniej – są około 4 razy droższe od gaśnic proszkowych.

Gaśnica proszkowa GP-4x

Oznakowanie budynku

Ponadto w celu zapewnienia odpowiedniego bezpieczeństwa dla ekip ratowniczo gaśniczych należy odpowiednio oznakować obiekt wyposażony w PV (zgodnie z normą PN-EN 60364-7-712).
Naklejka z wizerunkiem modułów PV na dachu budynku powinna być umieszczona:

  • w miejscu przyłączenia instalacji PV,
  • w rozdzielni głównej budynku,
  • przy liczniku oraz
  • przy głównym wyłączniku zasilania.

Rys. 1. Oznakowanie obiektu wyposażonego w PV zgodnie z normą PN-EN 60364-7-712

Uzgadnianie projektów instalacji PV z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych - Forum Instalatorów Falowników Fronius

Przygotowanie obiektu budowlanego i terenu do prowadzenia działań ratowniczo-gaśniczych

Z uwagi na zapewnienie bezpieczeństwa ekip ratowniczych podczas działań, należy wykonać oznaczenia następujących składowych instalacji fotowoltaicznej oraz wykonania planu urządzenia fotowoltaicznego. Część graficzna powinna zawierać:

  • obszar lokalizacji modułów PV,
  • lokalizację falownika/ów PV,
  • miejsca usytuowania elementu (np. rozłącznika) zapewniającego odłączenie napięcia po stronie DC falownika (nawet jeśli stanowi wyposażenie falownika PV),
  • przebieg tras oprzewodowania prądu stałego pozostających pod napięciem,
  • ewentualnych ognioodpornych obudów lub osłon projektowanych na tym oprzewodowaniu,
  • opcjonalnie przebiegu tras oprzewodowania prądu przemiennego,
  • legendę zastosowanych oznaczeń graficznych i literowych,
  • wskazanie osób lub podmiotów opracowujących plan oraz datę jego opracowania.

Przykładową kartę informacyjną obiektu, wzorowaną na niemieckiej normie VDE-AR-2100-7200 przedstawiono na rysunku 2.

Uzgadnianie projektów instalacji PV z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych - Forum Instalatorów Falowników Fronius
Rys. 2. Proponowana karta informacyjna stanowiąca załącznik projektu instalacji PV
(na wzór niemieckiej normy VDE-AR-2100-712)

Należy podkreślić, że dla budynków o kubaturze do 1000 m3 nie ma wymogu i konieczności stosowania przeciwpożarowego wyłącznika prądu, ani konieczności wyłączania zasilania po stronie DC. Również standardy i normy europejskie, w tym stawiana za wzór niemiecka norma VDE-AR-2100-712 nie narzuca takiego wymogu. Ważne jest oznakowanie instalacji, które informuje stosowne służby ratownicze o zagrożeniu. Ponadto, akcje gaśniczo-ratunkowe zawsze prowadzone są z zachowaniem zasady ograniczonego zaufania, tj. w taki sposób, jakby wszystkie obwody były pod napięciem – bez względu na zastosowane rozwiązania techniczne, czy markę producenta falownika.


[2] Dla budynków mieszkalnych ZL IV od grupy wysokości „średniowysokie” wymagane jest obligatoryjne uzgodnienie.

Uzgadnianie projektów instalacji PV z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych - Forum Instalatorów Falowników Fronius

Budynki z przeciwpożarowym wyłącznikiem prądu (PWP)

Natomiast w przypadku budynków, dla których wymagany jest Przeciwpożarowy Wyłącznik Prądu (np. te, które mają strefy pożarowe o kubaturze większej niż 1000m3) dodatkowo należy zapewnić:

Pozostałe budynki, na dachu których projektowane są instalacje fotowoltaiczne, to budynki zaliczone do kategorii PM, IN oraz do kategorii zagrożenia ludzi:

  • ZL I – np. restauracje, kina, sale balowe, duże sklepy zazwyczaj wielkopowiezrzchniowe,
  • ZL II – szpitale, budynki opieki zdrowotnej, żłobki, szpitale jednego dnia, DPSy,
  • ZL III – budynki użyteczności publicznej np. urzędy, sklepy, banki, biurowce,
  • ZL IV – budynki mieszkalne wielorodzinne tzw. bloki mieszkalne, apartamentowce,
  • ZL V – hotele, akademiki, bursy itp.

Do takiego projektu należy zawsze podejść w sposób indywidualny, uwzględniający aktualne rozwiązania ochrony przeciwpożarowej zastosowane w danym obiekcie. Niemniej w projekcie powinny się znaleźć wszystkie elementy dotyczące budynków mieszkaniowych indywidualnych, oraz dodatkowo:

  • informacje o możliwym wpływie instalacji PV na urządzenia przeciwpożarowe i inne urządzenia służące bezpieczeństwu pożarowemu, dostosowanemu do wymagań wynikających z przepisów dotyczących ochrony przeciwpożarowej i przyjętych scenariuszy pożarowych, z podstawową charakterystyką tych urządzeń,
  • lokalizacje elementów instalacji fotowoltaicznej względem urządzeń oddymiających,
  • w przypadku występowania w budynku Systemu Sygnalizacji Pożarowej, należy dokonać aktualizacji scenariusza pożarowego przez rzeczoznawcę ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych,
  • Instrukcję Bezpieczeństwa Pożarowego należy zaktualizować o dział związany z bezpieczeństwem pożarowym instalacji fotowoltaicznej oraz sposobem postępowania w przypadku wystąpienia pożaru takiej instalacji.
  • należy zrealizować odłączenie zasilania przeciwpożarowym wyłącznikiem prądu (PWP).

W przypadku tego ostatniego wymagania warto przytoczyć Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U.2019 poz. 1065):

§ 183 Warunki techniczne dotyczące instalacji elektrycznych
[…]
2. Przeciwpożarowy wyłącznik prądu, odcinający dopływ prądu do wszystkich obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru, należy stosować w strefach pożarowych o kubaturze przekraczającej 1000 m3 lub zawierających strefy zagrożone wybuchem.

Jeśli zatem w budynku występują strefy pożarowe o kubaturze powyżej 1000 m3 lub przeciwpożarowy wyłącznik prądu, instalacja PV musi zostać zaprojektowana w sposób umożliwiający odłączenie od zasilania w energię elektryczną przewodów prowadzonych przez budynek.

Opcja 1 – zewnętrzny rozłącznik DC

W związku z tym zastosowano następujące rozwiązanie polegające na zastosowaniu rozłącznika DC na dachu budynku przy jednoczesnym spełnieniu przez ten rozłącznik następujących wymagań:

  • rozłącznik DC musi być atestowany i certyfikowany do działania w warunkach pożaru,
  • musi izolować wszystkie przewody pod napięciem,
  • rozłącznik DC musi być przystosowany do prądu stałego,
  • rozłącznik DC musi posiadać wyraźnie zaznaczone pozycje WŁ. i WYŁ,
  • musi być zgodny z normą PN-EN 60947-3:2009 – „Aparatura rozdzielcza i sterownicza niskonapięciowa — Część 3: Rozłączniki, odłączniki, rozłączniki izolacyjne i zestawy łączników z bezpiecznikami topikowymi”,
  • obudowy rozłączników powinny być również oznaczone napisem „Niebezpieczeństwo – zawiera części pod napięciem w ciągu dnia”. Wszystkie etykiety muszą być wyraźne, dobrze widoczne, zbudowane i przymocowane do końca oraz czytelne.
Uzgadnianie projektów instalacji PV z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych - Forum Instalatorów Falowników Fronius
Rys. 3. Wariant z zewnętrznym rozłącznikiem DC

Warto zaznaczyć, że urządzenia typu MLPS (obniżanie napięcia na poziomie modułu) bardzo często nie spełniają wymogów rozłączników stosowanych w ochronie przeciwpożarowej i nie mogą być jedynym sposobem zabezpieczania instalacji fotowoltaicznej przed wprowadzeniem napięcia do strefy pożarowej o kubaturze powyżej 1000 m3. Dodatkowo, dla przeciwpożarowych wyłączników prądu elementy składowe, takie jak: urządzenia uruchamiające, urządzenia sygnalizujące, urządzenia wykonawcze od dnia 01.01.2021 roku jako wyroby budowlane zostaną objęte obowiązkiem sporządzania przez producentów krajowej deklaracji właściwości użytkowych (znak budowlany „B”).

Opcja 2 – montaż falownika na zewnątrz strefy pożarowej

W związku z tym zastosowano następujące rozwiązanie polegające na montażu falowników poza strefą pożarową, względem której dokonano instalacji modułów PV. Dodatkowo należy zapewnić:

  • prowadzenie przewodów DC w sposób podobny do tych, które muszą pozostać pod napięciem w przypadku pożaru: kable odporne na działanie wysokiej temperatury i wody, obudowanie kabli ogniochronnym kanałem kablowym lub poprowadzenie ich trasami wydzielonymi pożarowo w klasie EI 60 lub EI 120,
  • umieszczenie informacja o instalacji PV przy przeciwpożarowym wyłączniku prądu,
  • uzupełnienie „Instrukcji Bezpieczeństwa Pożarowego” o sekcję dotyczącą instalacji PV wraz z częścią graficzną.
Uzgadnianie projektów instalacji PV z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych - Forum Instalatorów Falowników Fronius
Rys. 4. Wariant z umiejscowieniem falownika (oraz obwodów DC) poza strefą pożarową o kubaturze > 1000 m3

Optymalizatory mocy – niebezpieczny środek bezpieczeństwa

Oczywiste jest, że złącza DC są potrzebne do połączenia modułów fotowoltaicznych, a także do podłączenia powstałych ciągów do falownika, ale każde dodatkowe połączenie na dachu zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia pożaru. Dlatego przy projektowaniu systemu fotowoltaicznego minimalizacja liczby punktów kontaktowych na dachu powinna być ważnym założeniem w celu zwiększenia bezpieczeństwa systemów fotowoltaicznych.

Jak zauważyli TÜV Rheinland i Fraunhofer ISE (Sepanski i in. 2015, s. 204): „Każdy dodatkowy element stwarza ryzyko dodatkowych punktów kontaktowych i innych źródeł błędów. „Elegancki” system z jak najmniejszą liczbą komponentów ma tę zaletę, że ma mniej punktów, w których może dojść do uszkodzenia systemu”.

Niezintegrowane układy elektroenergetyczne, takie jak klasyczne optymalizatory mocy prądu stałego, stosowane w celu wyłączania napięcia na poziomie modułu, wymagają zastosowania dodatkowych złączy prądu stałego na każdym module. Oznacza to, że liczba punktów połączenia na dachu zostanie znacznie zwiększona. W celach ilustracyjnych rysunek 5 pokazuje układ PV o mocy 6 kW z falownikiem szeregowym, a rysunek 6: z optymalizatorami prądu stałego. Jak pokazano, dodatkowe urządzenia zainstalowane na modułach fotowoltaicznych w obwodzie prądu stałego prawie trzykrotnie zwiększają liczbę punktów styku na dachu: 61 złączy z optymalizatorami, w porównaniu do 21 złączy dla falownika łańcuchowego.

Dlatego znacznie bardziej prawdopodobne jest wystąpienie błędów instalacji i niedopasowania złączy prądu stałego, co z kolei zwiększa ryzyko pożaru. Ta ostatnia jest dalej zwiększana, ponieważ niektórzy producenci optymalizatorów dostarczają swoim produktom bardzo niewiele opcji różnych producentów złącz DC (ECN TNO 2019), co stwarza większe ryzyko niedopasowania (niekompatybilności) złączy DC podczas instalacji.

Uzgadnianie projektów instalacji PV z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych - Forum Instalatorów Falowników Fronius
Rys. 5. Konfiguracja systemu o mocy 6 kW z falownikiem łańcuchowym.
Uzgadnianie projektów instalacji PV z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych - Forum Instalatorów Falowników Fronius
Rys. 6. Konfiguracji systemu o mocy 6 kW z dodatkowymi optymalizatorami.

Akty prawne i normy stanowiące podstawę opracowania

Przy opracowaniu projektu należy korzystać z następujących norm, ustaw i rozporządzeń:

  • Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 roku o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2020 r., poz. 961 tekst jednolity).
  • Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2019 r. poz. 1065 tekst jednolity).
  • Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 2 grudnia 2015 roku w sprawie uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej (Dz. U. z 2015r., poz. 2117).
  • Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 roku w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. z 2010 r. nr 109, poz. 719) wraz ze zmianami (Dz.U. 2019 poz. 67)
  • Ustawa Prawo Budowlane z dnia 7 lipca 1994 r.  (Dz. U. 2020 poz. 1333 tekst jednolity)
  • PN-HD 60364-7-712:2016 Instalacje elektryczne niskiego napięcia – Część 7 –712: Wymagania dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji – Fotowoltaiczne (PV) układy zasilania;
  • PN-EN IEC 61730-1:2018-06 Ocena bezpieczeństwa modułu fotowoltaicznego (PV) – Część 1: Wymagania dotyczące konstrukcji;
  • PN-EN IEC 61730-2:2018-06 Ocena bezpieczeństwa modułu fotowoltaicznego (PV) – Część 2: Wymagania dotyczące badań.
  • PN-EN 62446-1:2016-08 oraz PN-EN 62446-1:2016-08/A1:2019-01 Systemy fotowoltaiczne (PV) – Wymagania dotyczące badań, dokumentacji i utrzymania – Część 1: Systemy podłączone do sieci – Dokumentacja, odbiory i nadzór;

A co z zawiadomieniem organów Państwowej Straży Pożarnej?

Nie ma wytycznych lub rozporządzeń, które regulowałyby ten wymóg narzucony w/w Ustawą. Na chwilę obecną wydaje się być zasadnym przekazanie zwięzłej informacji o dokonaniu montażu instalacji PV na budynku pod wskazanym adresem. Dzięki uprzejmości firmy F&K Engineering Consultants, właściciela platformy https://rzeczoznawcappoz-online.pl/, przekazujemy Państwu przykładowy wzór “zawiadomienia organów Państwowej Straży Pożarnej, o którym mowa w art. 56 ust. 1a“, zgodnie z Ustawą z dnia 13 lutego 2020 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2020 poz. 471)

Bezpieczeństwo z firmą Fronius

Firma Fronius przykłada bardzo dużą wagę do bezpieczeństwa instalacji PV. Podejmujemy szereg działań w tym zakresie, które są naturalną konsekwencją 25-letniego doświadczenia firmy w branży fotowoltaicznej.

  • Podstawą bezpiecznej instalacji jest jej poprawne zaprojektowanie i wykonanie. Dlatego stale szkolimy naszych instalatorów i wyposażamy ich w najbardziej aktualną wiedzę.
  • Zgodność ze standardami to podstawa, ale zwykle przekraczamy ich wymagania, stawiając na najwyższą jakość w projektowaniu i produkcji falowników.
  • Dobry monitoring jest aniołem stróżem systemu fotowoltaicznego. Oferujemy falowniki wyposażone w wiele funkcji ciągłego monitorowania stanu instalacji.
  • Klasyczne falowniki wymagają minimalnej ilości połączeń po stronie DC, co zmniejsza ryzyko powstania pożaru.
Uzgadnianie projektów instalacji PV z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych - Forum Instalatorów Falowników Fronius

Więcej materiałów na temat bezpieczeństwa pożarowego instalacji fotowoltaicznych.

Dodatek: fragment Ustawy prawo budowlane

Nowa wersja (obowiązująca od 19-09-2020)

Montażu pomp ciepła, wolno stojących kolektorów słonecznych, urządzeń fotowoltaicznych o mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 50 kW z zastrzeżeniem, że do urządzeń fotowoltaicznych o mocy zainstalowanej elektrycznej większej niż 6,5 kW stosuje się obowiązek uzgodnienia z rzeczoznawcą do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych pod względem zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej, zwany dalej „uzgodnieniem pod względem ochrony przeciwpożarowej”, projektu tych urządzeń oraz zawiadomienia organów Państwowej Straży Pożarnej, o którym mowa w art. 56 ust. 1a,

Stara wersja (obowiązująca do 18-09-2020)

montażu pomp ciepła, wolnostojących kolektorów słonecznych, urządzeń fotowoltaicznych o mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 50 kW oraz mikroinstalacji biogazu rolniczego w rozumieniu art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz. U. z 2018 r. poz. 2389, z późn. zm.3) ) z zastrzeżeniem, że do urządzeń fotowoltaicznych o mocy zainstalowanej elektrycznej większej niż 6,5 kW oraz mikroinstalacji biogazu rolniczego, stosuje się obowiązek uzgodnienia pod względem zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej projektu budowlanego, o którym mowa w art. 6b ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2019 r. poz. 1372 i 1518), oraz zawiadomienia organów Państwowej Straży Pożarnej, o którym mowa w art. 56 ust. 1a tej ustawy;

Podsumowanie

Przypominamy, że rozważając moc instalacji PV bierzemy pod uwagę generator – czyli moc modułów PV (a nie przetwornik, jakim jest falownik). Dlatego wszystkie wartości dla ułatwienia oznaczamy w “kWp”.

Uzgadnianie projektów instalacji PV z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych - Forum Instalatorów Falowników Fronius

Jeśli instalacja PV ma ≤ 6.5 kWp

Brak konieczności uzgodnień z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń ppoż. Co oczywiście nie oznacza, że instalację można zrobić bez projektu, niechlujnie i niezgodnie z przepisami czy też normami.

Jeśli instalacja PV ma > 6.5 kWp, ale ≤ 50.0 kWp

Konieczne jest uzgodnienie “projektu tych urządzeń” z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń ppoż. Wspólnie z rzeczoznawcą powinny zostać dobrane adekwatne środki bezpieczeństwa. I nie polega to na tym, aby bezkrytycznie pakować do instalacji “wyłączniki strażaka” lub układy MLPS (optymalizatory, mikrofalowniki), ponieważ zbyt duża ilość zbędnych urządzeń i dodatkowych połączeń zwiększa ryzyko powstania pożaru w instalacji PV!

Środki organizacyjne, o których mówią normy i wytyczne SBF to:

  • prowadzenie przewodów DC poza zasięgiem ręki, podtynkowo lub w korytkach kablowych EI30
  • prawidłowe oznakowanie tras kablowych DC

Jeżeli jednak w budynku znajduje się PWP (przeciwpożarowy wyłącznik prądu), rozwiązaniem akceptowalnym jest pozostawienie przewodów DC poza strefą pożarową, czyli: montaż falownika PV na zewnątrz tej strefy.

Jeśli instalacja PV ma > 50.0 kWp

Dla takiej instalacji wymaganie jest uzyskanie pozwolenia na budowę, a co za tym idzie: uprzednie przygotowanie projektu budowlanego przez osoby posiadające odpowiednie uprawnienia.

Również w tym przypadku możliwe jest wykorzystanie rozwiązań organizacyjnych stosowanych w instalacjach o mocy > 6.5 kWp, ale ≤ 50.0 kWp.

Pliki do pobrania

Dodatkowa lektura

Zapraszamy do lektury artykułu: Nowe wytyczne Stowarzyszenia branży Fotowoltaicznej – jak czytać?, gdzie również można pobrać poradnik SBF.


WEBINARIUM “BEZPIECZEŃSTWO INSTALACJI PV”

Zapraszamy do obejrzenia webinarium.

Może Ci się też spodobać

32 komentarze

  • Bartosz Zaręba
    Odpowiedź
    Bartosz Zaręba
    1 maja 2020 at 17:17

    Dziękuje za przekazane informacje. Uwielbiam przepisy których nikt nawet ten co je tworzył nie potrafi wskazać jak stosować. Wasz artykuł sporo mi rozjaśnił i doprecyzował bo sporo jest sprzecznych niejasnych interpretacji obecnego bałaganu. Rozumiem, że obecny stan prawny tej sytuacji nie tylko był martwym przepisem do tej pory ale będzie również taki do września, Czy w tych przepisach obecnych i tych od września jest rozdzielenie instalacji zintegrowanych z budynkiem a tych na gruncie? Nie widziałem też w przytoczonych slajdach obecnego stanu prawnego tej bariery 6.5 kW która jasno jest zapisane w przytoczonych przepisach wchodzących w życie od 19 września. A ostanie pytanie prosto z podwórka do instalatorów i specjalistów Froniusa czy w obecnych czasach jak montujecie instalacje PV to robicie zgłoszenie do SP i tworzycie projekt budowlany aby móc go uzgodnić z wymaganiami ochrony ppoż. To jest jakiś żart ale to jest własnie obowiązujące prawo. SZOK!!

  • Bartosz Choromanski
    Odpowiedź
    Bartosz Choromanski
    31 maja 2020 at 19:11

    Wielkie dzięki za kolejne rozjaśnienie tematu i konkretne wytłumaczenie nowych wymogów. Póki co, najgorsze w tym wszystkim jest to, że większość Rzeczoznawców promuje SE jako tego bezpiecznego i nawet nie chce rozmawiać o użyciu falownika łańcuchowego. Ewentualnie, polecają dokładać rozłącznik DC przy modułach, który w rzeczywistości jest niczym innym, jak potencjalnym źródłem pożaru.
    Wszystkie te zmiany wprowadzą dodatkowy chaos (obieg dokumentów, dodatkowy czas przy realizacji itp itd.), który już obecnie zaczyna się na rynku… najlepsze rozwiązanie jakie słyszałem, to propozycja samego inwestora: “Panie, przyjedziecie, zamontujecie a w papierach proszę wpisać, że to ja zamontowałem…” powrót szarej strefy i melin 🙂

  • Maciej Piliński
    Odpowiedź
    Maciej Piliński
    8 lipca 2020 at 23:48

    Bardzo dziękujemy za wszystkie uwagi i komentarze. Właśnie opublikowaliśmy nową wersję tego artykułu, która mamy nadzieję wyjaśni wszelkie niejasności.

    Odpowiadając na pytania i tezy w komentarzach:
    / w przypadku instalacji na budynkach, które nie maja obowiązku stosowania Przeciwpożarowego Wyłącznika Prądu, nie ma obowiązku stosowania dodatkowych rozłączników DC. Ważne jest natomiast, aby poprawnie oznakować instalację.
    / w przypadku instalacji na gruncie – podobnie jak powyżej – nie ma konieczności stosowania rozłączników DC.
    / urządzenia typu MLPS (obniżanie napięcia na poziomie modułu) nie spełniają wymogów rozłączników stosowanych w ochronie przeciwpożarowej i nie mogą być jedynym sposobem zabezpieczania instalacji fotowoltoaicznej przed wprowadzeniem napięcia do strefy pożarowej o kubaturze > 1000m3

  • Tomasz Bajowski
    Odpowiedź
    Tomasz Bajowski
    23 lipca 2020 at 10:16

    Proponuje zacząć konferencje od tego tematu. Można by tak dyskutować od czwartku do wtorku.
    Szczególnie nad wielkością mocy- od której instalacja staje się szczególnie niebezpieczna.

  • Odpowiedź
    HE-MAR s.c.
    22 sierpnia 2020 at 14:20

    Patrząc na forum istalatorzy i inwestorzy maja szereg watpliwosci ale nie zauważyłem żeby ktos zabrał głos z rzeczoznawców
    ds. zabep. p.poz. lub zaprosić na spotkanie z tymi osobami takiego specjalisty który wzjasni sprawy zabezp. p.poz.
    Problem jet podobny z energetyką wiatrową, technika idzie do przodu i jawia się z nia problemy które trzeba rozwiązywać nawet jeśli brak przepisów ale sa przecież literatura techniczna, rzeczoznawcy z doswiadczeniem, publikacje prasowe itp. Pozdrawiam

  • Odpowiedź
    dudi
    25 sierpnia 2020 at 06:51

    Witam
    A czy ktoś się orientuje czy jeśli teraz posiadam fotowoltaikę 5,75kwp a po 19.09.2020 dołożę jeszcze np. 3,25kwp to będę musiał uzgadniać takie dołożenie paneli z rzeczoznawcą do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych oraz zawiadomić organ Państwowej Straży Pożarniczej czy ten przepis mnie nie będzie dotyczył? Z góry dziekuje za odpowiedz

  • Odpowiedź
    Kiełb Tadeusz
    1 września 2020 at 16:17

    Zgodnie z RMSWiA rzeczoznawca uzgadnia projekt budowlany pod względem ochrony ppoż .Podstawą uzgodnienia są dane zawarte w projekcie budowlanym określone i przedstawione przez projektanta dotyczące warunków ochrony przeciwpożarowej w tym wypadku instalacji PV innymi słowy projektant musi opracować zagadnienia ochrony ppoż dla instalacji i dopiero wtedy rzeczoznawca po sprawdzeniu może uzgodnić projekt budowlany stosowną pieczęcią najlepiej na rzucie instalacji.Pozdrawiam T.Kiełb

    • Maciej Piliński
      Maciej Piliński
      1 września 2020 at 23:18

      Szanowny Panie Tadeuszu,

      dziękujemy za ten cenny wpis.
      Dokładnie tak, jak Pan pisze:

      projektant musi opracować zagadnienia ochrony ppoż dla instalacji

      Aktualnie pracujemy nad tym, aby maksymalne ułatwić to zadanie projektantom / instalatorom.

      Serdecznie pozdrawiam,
      Maciej Piliński

  • Odpowiedź
    Bartek
    2 września 2020 at 07:29

    od połowy tego miesiąca jest wyraźnie napisane – projekt techniczny. Czy projekt techniczny ma być obligatoryjnie zrobiony przez osobę z uprawnieniami budowlanymi projektowymi?? Jeśli biorąc pod uwagę prawo obecnie obowiązujące jego niefortunne sformułowanie które sugeruje potrzebę stworzenia projektu budowlanego tylko na cele uzgodnienia z rzeczoznawcą ppoz. Panowie się powołują RMSWiA proszę przy okazji podać źródło.

  • Wojciech Pitołaj
    Odpowiedź
    Wojciech Pitołaj
    7 września 2020 at 11:34

    A więc ma to być projekt budowlany czy techniczny? Projekt budowlany musi wykonać osoba z uprawnieniami budowlanymi do projektowania. W przypadku projektu technicznego nie ma takiego obowiązku.

  • Odpowiedź
    jugra
    21 września 2020 at 11:58

    Czy ten przepis dotyczy łącznej mocy modułów czy falownika? Chcę zainstalować falownik 6 kWp, ale łączna moc modułów wyniesie ponad 7 kWp. Jak to w końcu rozumieć?

  • Odpowiedź
    Robert
    22 września 2020 at 14:56

    Szanowny Panie Macieju
    Chciałbym się upewnić, że zgodnie z zapisem w artykule: …Należy podkreślić, że dla budynków o kubaturze do 1000 m3 nie ma wymogu i konieczności stosowania przeciwpożarowego wyłącznika prądu, ani konieczności wyłączania zasilania po stronie DC… dla przykładowego budynku mieszkalnego o obrysie 10 x 10m i wysokości 6m (kubatura mniejsza niż 100m3) i zainstalowanej instalacji 10kW nie ma konieczności montowania rzeczonych wyłączników ? Domy o takich parametrach to w przypadku drobnych instalatorów 90% zleceń. Rozumiem, że wystarczy właściwie oznakować instalację i uzgodnić jej projekt z rzeczoznawcą. To ważne bo takie rozwiązanie znacząco redukuje dodatkowe koszty. Czy mogę prosić o wskazanie miejsca gdzie zapis dotyczący kubatury widnieje. Pozdrawiam

  • Odpowiedź
    Robert
    22 września 2020 at 14:57

    Szanowny Panie Macieju
    Chciałbym się upewnić, że zgodnie z zapisem w artykule dla przykładowego budynku mieszkalnego o obrysie 10 x 10m i wysokości 6m (kubatura mniejsza niż 100m3) i zainstalowanej instalacji 10kW nie ma konieczności montowania rzeczonych wyłączników ? Domy o takich parametrach to w przypadku drobnych instalatorów 90% zleceń. Rozumiem, że wystarczy właściwie oznakować instalację i uzgodnić jej projekt z rzeczoznawcą. To ważne bo takie rozwiązanie znacząco redukuje dodatkowe koszty. Czy mogę prosić o wskazanie miejsca gdzie zapis dotyczący kubatury widnieje. Pozdrawiam

    • Jacek Gneza
      Jacek Gneza
      6 września 2023 at 12:22

      Panie Robercie,
      Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Fragment jest przytoczony w artykule.
      Instalator ma obowiązek uzgodnić projekt i zgodnie z nim wykonać instalacje.
      Pozdrawiam.

  • Michał Frąckowiak
    Odpowiedź
    Michał Frąckowiak
    23 września 2020 at 15:02

    Drodzy Koledzy z Froniusa,
    Czy możecie wskazać firmę z branży “ppoż”, która wykona analizę i wyceni dokument akceptujący projekt instalacji PV pod kątem ppoż ? Wcześniej czytałem o nawiązaniu przez Was kontaktu z taka firmą i o ewent. zniżkach dla uczestników tego Forum, ale teraz nie mogę tego znaleźć . Pozdrawiam.

    • Maciej Piliński
      Maciej Piliński
      25 września 2020 at 12:28

      Szanowny Panie Michale,

      serdecznie zapraszamy na stronę: https://rzeczoznawcappoz-online.pl/partnerzy/fronius
      Znajdzie Pan tam szczegółowy opis kroków, które należy wykonać, a w regulaminie – tabelkę z cenami.
      Potwierdzam – projekty realizowane na falownikach Fronius są o 100 zł tańsze. 🙂

      Serdecznie pozdrawiam,
      Maciej Piliński

  • Odpowiedź
    mrx
    24 września 2020 at 10:59

    ważna jest moc z paneli

  • Michał Frąckowiak
    Odpowiedź
    Michał Frąckowiak
    25 września 2020 at 13:16

    Piękne dzięki

  • Odpowiedź
    Michał
    25 września 2020 at 16:33

    Poradnik „Prawo budowlane po zmianach w 2020 r.” dostępny jest na http://www.piib.org.pl
    wg Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa:
    …zgodnie z art. 34 ust. 3d Pb należy do pt (projektu technicznego) dołączyć następujące załączniki formalno-prawne:
    1) kopie uprawnień budowlanych projektanta i projektanta sprawdzającego, jeśli jest wymagany –
    w odpowiedniej specjalności, potwierdzone za zgodność z oryginałem przez sporządzającego projekt;
    2) kopie zaświadczenia o przynależności do odpowiedniej Izby samorządu zawodowego, aktualne na
    dzień:
    – opracowania projektu – w przypadku projektanta,
    – sprawdzenia projektu – w przypadku projektanta sprawdzającego;
    3) oświadczenie projektanta i projektanta sprawdzającego o sporządzeniu projektu zgodnie
    z obowiązującymi przepisami i zasadami wiedzy technicznej…

    Tak więc choćby na podstawie powyższego: projekt techniczny sporządza uprawniony do tego projektant, czyli w przypadku instalacji PV osoba posiadająca uprawnienia budowlane do projektowania w specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych. Projektant musi przynależeć do izby samorządu zawodowego, posiada także wymagane ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej.

    • Maciej Piliński
      Maciej Piliński
      1 października 2020 at 23:58

      Witam Panie Michale,

      dziękuję za ciekawy głos w dyskusji.
      Zasadniczo ma Pan rację, ale w przypadku tego nieszczęsnego zapisu w prawie budowlanym nie ma mowy o projekcie technicznym.
      Ustawa mówi:

      projektu tych urządzeń

      nie precyzując o jaki projekt chodzi.

      Zgodnie zresztą z ostatnią nowelizacją prawa budowlanego projekt techniczny (PT) stanowi teraz – obok projektu zagospodarowania działki/terenu (PZT) oraz projektu architektoniczno-budowlanego (PAB) – trzeci element projektu budowlanego. Przychylam się zatem do interpretacji, że projekt instalacji PV nie musi być sporządzany przez uprawnionego przez tego projektanta.

      Pozdrawiam serdecznie,
      Maciej Piliński

  • Odpowiedź
    Kamil
    6 października 2020 at 22:26

    Witam
    Chcemy z sąsiadem zainstalować panele fotowoltaiczne o mocy 7,5kW (około 24 paneli) podzielone na dwa domostwa (dwa oddzielne liczniki) po 3,75kW. Mieszkamy w budynku bliźniaczym.Mój dach jest od strony północnej w związku z czym wszystkie panel będą usytuowane na stronie południowej czyli na dachu sąsiada.Czy musimy ubiegać się o pozwolenie ppoż?Jeżeli 24 moduły paneli będą na jednej stronie dachu a falowniki w innych pomieszczeniach i mamy dwa oddzielne liczniki?
    pozdrawiam
    Kamil

  • Rafał Opiela
    Odpowiedź
    Rafał Opiela
    9 października 2020 at 17:04

    Witam serdecznie
    Czy istnieje jakiś przepis który reguluje w jakiej odległości ma być zbudowana instalacja naziemna na konstrukcji stalowej.
    Jeden projektant stwierdził że muszę odsunąć się 4m od sąsiada.

  • Adam Markowski
    Odpowiedź
    Adam Markowski
    14 listopada 2020 at 09:54

    Czy instalacje PV zawsze powinny być wyposażone w optymalizatory mocy?

  • Odpowiedź
    Marcelina
    7 stycznia 2021 at 15:45

    A jak przepisy ppoż mają się do instalacji pv umieszczonych na gruncie?

  • Odpowiedź
    Paweł
    26 stycznia 2021 at 19:02

    witam,
    mam instalację 5 kW, ale planuje rozbudowę do 8 kW więc obejmują mnie nowe przepisy ppoż, a jeśli zamontuje na tym samym dachu osobną instalacje fotowoltaiczną z drugim falownikiem czy nowe przepisy będą mnie obowiązywać?

  • Odpowiedź
    psiodunet
    1 marca 2021 at 07:04

    Dzień dobry,
    Świetna prezentacja z Państwa strony przekazana użytkownikom. W sumie mam wrażenie, że niewiele jeszcze wiemy.
    Pozdrawiam.

  • Odpowiedź
    Rafał
    23 marca 2021 at 06:39

    A co z instalacjami montowanymi na gruncie powyżej 6.5 kwp. Też trzeba je wyposaż w wyłącznik ppoż. Jak to wygląda.

  • Odpowiedź
    ELKOR
    2 kwietnia 2021 at 18:27

    zajebista strona!!!!!! wiele treściwych informacjii

  • Odpowiedź
    Dariusz
    21 października 2021 at 22:56

    Szanowni Panowie z Froniusa, proszę odpowiedzieć na niezwykle ciekawe pytania kolegów dotyczące instalacji na gruncie oraz instalacji na kilku falownikach.

  • Odpowiedź
    Mark
    30 sierpnia 2022 at 13:45

    Mnie nurtuje jedno brak naklejki informującej o instalacji PV opartej na mikroinwenterach. Są naklejki ostrzegające o instalacji PV, Instalacji PV i akumulatorach, instalacji PV i wiatrowej. Dlaczego, bo jest znacząca różnica miedzy instalacją z falownikiem/inwenterem centralnym a mikroinwenterem. W instalacji z mikroinwenterem po wyłączeniu zasilania napięcie na instalacji wynosi około 25V ( w zależności od rodzaju panelu) czyli napięcie bezpieczne. Zupełnie inaczej jest w instalacji na inwerterze centralnym, gdzie napięcia są wysokie i zagrażające strażakom biorącym udział a gaszeniu pożaru.

    • Jacek Gneza
      Jacek Gneza
      6 września 2023 at 13:23

      Szanowny Panie,
      Naklejka ma na celu poinformować strażaków podejmujących akcję gaśniczą o dodatkowym źródle zasilania jakim jest instalacja pv – zgodnie z normą 60364-7-712. Dodatkowe szczegóły techniczne nie wniosą nic do akcji gaśniczej.
      Pozdrawiam.

Napisz komentarz

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.